PODIUMANGST
Optreden. Een podium krijgen om jouw talent te delen. Het kan je een geweldig gevoel geven, maar het kan je ook andere dingen laten ervaren. Zenuwen voor het optreden, zorgen om wat het publiek ervan zal vinden, versnelde ademhaling, black-out, trillende armen, klamme handen, een knoop in je maag, etc. Herken je dat? Dan ben je zeker niet de enige! Verschillende studies tonen aan dat tot 72% van de muzikanten last heeft van podiumangst. Bovendien worden niet alleen musici hierdoor geplaagd, maar ook acteurs en andere podiumkunstenaars. Zelfs de grootste artiesten ervaren hier problemen mee. Een paar voorbeelden: Adele, Andrea Bocelli, Eddie Murphy, Vladimir Horowitz, Chopin…
Podiumangst, plankenkoorts, red light fever, podiumvrees, performance anxiety… Hoe je het ook wilt noemen, het is iets waar bijna iedereen – direct of indirect – mee te maken krijgt, maar waardoor komt het? Wat zijn mogelijke oorzaken van podiumangst? En wat kun je doen aan podiumangst?
Oorzaken van podiumangst
Podiumangst kan op allerlei manieren ontstaan. Door misinterpretatie van spanning of energie. Door negatieve of onrealistische gedachten. Door een onderliggende angststoornis of na een slechte ervaring. Podiumangst kan ook ontstaan door een combinatie van verschillende dingen of geen aanwijsbare oorzaak hebben. Aan de hand van voorbeelden, leg ik een aantal mogelijke oorzaken uit.
Podiumangst na een slechte ervaring
Helaas gaat niet altijd alles hoe je had gehoopt. Soms maak je een slechte ervaring mee. Wanneer het misgaat, kan dat in je hoofd blijven spoken en kun je bang worden dat de volgende keer hetzelfde zal gebeuren. Wat als het volgende keer weer zo gaat? Wat als ik opnieuw mijn tekst vergeet? Het publiek vond me nu helemaal niks, volgende keer zal dat ook wel zo zijn…
In de volgende voorbeelden is er een duidelijk aanwijsbare oorzaak van podiumangst:
Jim Carrey
De altijd zelfverzekerde en grappige Jim Carrey. Niet de eerste persoon waarbij je podiumangst zou verwachten. Toch heeft ook hij hier last van gehad.
Toen Jim Carrey op zijn 15e een stand-up comedy optreden gaf, ging dat niet helemaal zoals hij gehoopt had. Hij werd volledig uitgejouwd door het publiek. “Crucify him!” klonk het door de zaal. Net als in de film Jesus Christ Superstar. “Crucify him, crucify him, crucify him!” Ook de reactie van de host hielp niet echt: “Totally boring.” Dit was een flinke klap voor Carrey’s zelfvertrouwen. Deze slechte ervaring had zo’n grote impact, dat het tot podiumangst leidde. Hierdoor heeft Jim Carrey lange tijd niet op het podium gestaan.
“He [the host] stood backstage with his microphone, saying `Totally boring, totally boring, totally boring’ all through my act. Afterwards, I was totally destroyed. I didn’t go back for two years.”
Barbra Streisand
Brabra Streisand is een doorgewinterde artiest. Ze draait al heel wat jaartjes mee in het vak. Toch heeft ook zij haar problemen met podiumangst. Toen ze in 1967 een optreden gaf voor 135.000 man in Central Park, vergat ze de lyrics van ‘When the Sun Comes Out’. Sindsdien is ze bang dat dit nog eens zal gebeuren. Hierdoor heeft Streisand 27 jaar lang niet opgetreden. Inmiddels heeft ze het podium weer gevonden. Echter treedt ze alleen nog maar op mét autocue, waarop alle teksten staan van zowel de nummers als de praatjes tussendoor.
“I didn’t sing and charge people for 27 years because of that night. I was like, ‘God, I don’t know. What if I forget the words again?'”
Podiumangst met een onderliggend probleem
Een andere vorm van podiumangst, is podiumangst met een onderliggend probleem. Dit kan bijvoorbeeld een sociale fobie of een gegeneraliseerde angststoornis zijn. Ook podiumangst met een onderliggende paniekstoornis, depressie of burnout is mogelijk.
Podiumangst is hier dus niet een op zichzelf staand probleem. Wanneer je angstig wordt van sociale situaties, of je je over het algemeen zeer angstig voelt, is het niet vreemd dat een bijzondere situatie als een optreden ook angst kan oproepen. Je zou kunnen zeggen dat de podiumangst hier een symptoom of uiting is van de onderliggende angststoornis.
Camila Cabello
Begin 2016 deed Camila Cabello al een boekje open over haar angststoornis. Toentertijd was ze nog lid van de girlgroup Fifth Harmony. Tijdens één van hun optredens, verliet ze halverwege de avond het podium. De 4 andere meiden moesten het optreden zonder haar afmaken. De verklaring die ze op de avond zelf gaven, was dat ze een ‘wardrobe malfunction’ had. Later gaf Camila aan wat de echte reden was: ze had last van podiumangst.
“Hey Missouri, sorry I couldn’t finish the set last night… was having too much anxiety and I couldn’t finish it. I love u I’m truly sorry.”
Podiumangst door misinterpretatie
Podiumangst kan ook ontstaan door misinterpretatie van spanning. Dit is vaak het geval wanneer iemand vooral voordat hij of zij het podium opgaat last heeft van zenuwen, maar op het podium minder.
Wanneer je een prestatie gaat leveren, wanneer je het podium opstapt, doet dat iets met je. Er ontstaat spanning, je lichaam wordt geactiveerd. Om goed te kunnen presteren is vaak ook enige mate van spanning of activatie nodig. Hoeveel dat is, verschilt per persoon. Ga het eens bij jezelf na. Zijn er optredens waarbij je totaal geen spanning voelde? En hoe ging dat? En de optredens dat je wel activatie voelde?
Adrenaline vs. zenuwen
Wanneer je lichaam geactiveerd wordt, kun je dit op meerdere manieren interpreteren. Wanneer je hart sneller gaat kloppen, wanneer je alerter wordt, wat gebeurt er dan met je? Ben je angstig of is het de adrenaline? Ben je zenuwachtig of heb je juist heel erg zin om het podium op te gaan en krijg je daar energie van?
Vaak wordt de activatie van je lichaam, de arousal, onterecht geïnterpreteerd als zenuwen of podiumangst. Dit is vaak het geval wanneer iemand vooral voordat hij of zij het podium opgaat last heeft van zenuwen, maar op het podium minder. Ook in onderstaande voorbeelden is dit het geval. Vóórdat de artiest het podium op moet, wordt de arousal geïnterpreteerd als podiumangst. Een snelle hartslag wordt een teken van angst. Vlinders in je buik worden misselijkheid. Eenmaal op het podium worden dezelfde symptomen anders geïnterpreteerd, namelijk als positieve energie, adrenaline en excitement.
James Cordon
James Cordon kennen we vooral van Carpool Karaoke, maar hij heeft ook veel ervaring op de buhne. Hij heeft zelfs de Tony Award for Best Performance by an Actor (2012) gewonnen. In de periode van zijn voorstelling One Man, Two Guvnors op Broadway, had hij veel last van podiumangst. Dit was vooral vóór de voorstelling, eenmaal op het podium ging hij helemaal op in zijn spel:
“There’s a point about 15 minutes before I go on stage when I ring my girlfriend and tell her I can’t do it any more. I’m coming home. Then you go out [onstage] and the adrenaline kicks in and you don’t even notice that you’ve smashed a dustbin lid against your head or mashed your leg in a fall. Then you come off and it’s like: ‘Bloody hell! I can’t walk!'”
Benedict Cumberbatch
Net als James Cordon, had ook Benedict Cumberbatch voornamelijk vóór de voorstelling last van podiumangst. Zo voelde hij zich elke avond ziek voordat hij op moest. Hij had regelmatig het gevoel dat hij moest overgeven van de spanning, maar zodra hij op het podium stond, sloeg dit altijd om in positieve energie. Op het podium was er alleen nog maar “creative energy”.
Podiumangst door andere oorzaken
Dit zijn slechts enkele voorbeelden van oorzaken van podiumangst. Andere oorzaken die ik in de praktijk heel veel tegenkom zijn:
- Podiumangst door te veel spanning in je spieren en vervolgens de verkeerde manier om daarmee om te gaan.
- Podiumangst door een verkeerde voorbereiding voordat je op het podium stapt.
- Podiumangst door op de verkeerde dingen willen focussen terwijl je op het podium staat, waardoor je juist méér last krijgt van zenuwen in plaats van minder.
- Podiumangst doordat je op de verkeerde manier gestudeerd hebt, waardoor het er op het podium niet goed uitkomt en je je druk gaat maken om foutjes.
- Podiumangst doordat je niet goed weet hoe jouw brein werkt en daardoor tips volgt die voor anderen wel werken, maar die voor jou juist zorgen dat je zenuwachtiger wordt.
- Podiumangst door niet de juiste (mentale) tools hebben om goed om te gaan met de druk van het optreden.
Herken jij dit? En wil jij je podiumangst bij de oorzaak aanpakken, zodat je er nu eindelijk écht van af komt?
Wil jij je podiumangst overwinnen?
Heb jij last van podiumangst en wil je hier iets aan doen? Wil je weer vrij kunnen spelen en volop genieten? Ik weet precies hoe jij je voelt, want ook ik heb lange tijd last gehad van podiumangst. Waar ik vroeger met plezier solo’s zong in een volle Schouwburg, durfde ik ineens alleen nog maar muziek te maken wanneer ik zeker wist dat niemand mij zou horen. Pas toen ik al mijn kennis en ervaring uit de prestatiepsychologie ging toepassen, lukte het me om mijn podiumangst te overwinnen. Inmiddels sta ik weer met veel plezier en focus op het podium, als muzikant en als spreker. Het is zo heerlijk om weer te genieten van muziek maken! Graag help ik jou om dit ook te bereiken. Dit kan in een individueel coachingstraject of online training.
Direct aan de slag? Plan nu jouw gratis adviesgesprek bij Stalen Zenuwen!Door: Patricia Hermans | Artiesten- & Prestatiepsycholoog, Ervaringsdeskundige, Oprichter van Stalen Zenuwen
“Anderen helpen het beste uit zichzelf te halen, dat is toch het mooiste wat er is?!”
Patricia Hermans is artiesten- en prestatiepsycholoog en tevens ervaringsdeskundige op het gebied van podiumangst. Sinds 2016 helpt ze muzikanten, van amateurs tot internationaal toerende artiesten, hun podiumangst te overwinnen.
